بررسی فقهی و حقوقی حکم شروط ضمن عقد پس از اقاله

بررسی فقهی و حقوقی

 حکم شروط ضمن عقد پس از اقاله

سید محمدهادی ساعی، مریم ثقفی

چکیده:

اقاله تراضی طرفین بر انحلال عقد است. این امر منجر به زوال آثار عقد و تعهدات ناشی از آن می­گردد. اما این امر مربوط به آینده است؛ لذا همچون بطلان عقد نبوده، اثر قهقرایی ندارد و درنتیجه به آثار قبل از اقاله خدشه­ای وارد نمی­کند. این نکته­ای است که برخی به آن توجه نکرده­اند و در تبیین سرنوشت شروط ضمن عقد پس از اقاله، حکم به سقوط تمامی شروط اعم از صفت، فعل و نتیجه نموده­اند؛ همچنان که قانون مدنی نیز پیرو همین نظر در ماده 246 شروط ضمن عقد پس از اقاله را محکوم‌به بطلان می­نماید. درحالی‌که احکام و آثار هر یک از شروط ضمن عقد متفاوت بوده و حکم ماده 246 در تمام آن‌ها جاری نیست. به‌این‌ترتیب که شرط صفت موضوعاً خارج از بحث ماده مزبور بوده و نه‌تنها باطل نمی­شود بلکه به‌تبع مورد معامله به مالک اولیه بازمی‌گردد. شرط نتیجه نیز به دلیل ماهیت ویژه­ای که دارد به‌محض عقد محقق می‌شود و قابل اسقاط و بطلان نیست. در این میان صرفاً شرط فعل اعم از مثبت و منفی است که به‌موجب اقاله باطل می­گردد ولیکن آثاری بر جای می­گذارد که قابل‌تحلیل است.

کلمات کلیدی : اقاله، شروط ضمن عقد، شرط صفت، شرط فعل، شرط نتیجه، شرط به نفع شخص ثالث